6. Problemy społeczne obszaru Borów Niemodlińskich ze szczególnym uwzględnieniem problemów ubóstwa i wykluczenia społecznego oraz skali tych zjawisk (np. dostęp do miejscowej infrastruktury i kultury, liczba osób objętych opieką społeczną).

→  III. JAKOŚĆ ŻYCIA
6. Problemy społeczne obszaru Borów Niemodlińskich  ze szczególnym uwzględnieniem problemów ubóstwa i wykluczenia społecznego oraz skali tych zjawisk (np. dostęp do miejscowej infrastruktury i kultury, liczba osób objętych opieką społeczną).

• Demografia i migracje

a) dane statystyczne:
Mikroregion Borów Niemodlińskich charakteryzuje się występowaniem negatywnych zjawisk demograficznych typowych dla całego województwa i kraju: starzenie się społeczeństwa i migracja zarobkowa.

Analiza piramidy wieku ludności obszaru Borów Niemodlińskich (rys. poniżej) pozwala na stwierdzenie, ze ma ona charakter regresywny. Szczególną uwagę należy zwrócić na regularność nadwyżki kobiet nad mężczyznami (20-34 l. i 55-70 i więcej) i mężczyzn nad kobietami (0-16 l. i 35-64 l.) w cyklach co 3-4 przedziały wiekowe. Dodatkowo piramidę wieku wyróżnia niemal dwukrotna przewaga kobiet nad mężczyznami w wieku 70 i więcej lat.

Problem migracji zagranicznych występuje we wszystkich 8 gminach obszaru, przy czym jego skala jest największa w gminach Komprachcice, Prószków, Niemodlin i Biała.  Nakłada się na to również ujemny przyrost naturalny. Jedynie w gminie Dąbrowa przyrost ten jest dodatni. Skalę zjawisk przedstawiono w tabeli poniżej                                                           
 

Tab. 10 Ruchy ludnościowe w gminach BN (Bank Danych Lokalnych GUS, kon. 2013 r.)

b) informacje z konsultacji:
            Wskazania z ankiety internetowej:
ꜝ- starzejące się społeczeństwo,
- młodzi wyjeżdżają za pracą,
- pustostany po tych, którzy wyjechali.

            Starzenie się społeczeństwa i migrację  należy zaliczyć do wspólnych problemów całego mikroregionu. Realizacja przedsięwzięć w lokalnej strategii rozwoju będzie się skupiać na minimalizacji negatywnych skutków oddziaływania tego procesu poprzez włączanie osób starszych w działania użyteczne społecznie/aktywność w formie różnorodnych zajęć dedykowanych seniorom. Ważne jest realizowanie projektów międzypokoleniowych zapobiegającym dyskryminacji ze względu na wiek tzw. ageizm.

• Dochody, zagospodarowanie gmin, dostęp do kultury

a) dane zastane
            Analizując dochód podatkowy gmin BN, należy zauważyć, że jest on niższy niż średnia wojewódzka, wynosząca na koniec 2013 roku 3049,1 zł dla gmin wiejskich. Jednocześnie procent osób korzystających z pomocy społecznej w gminach BN jest wyższy od średniej wojewódzkiej, przy czym niemal dwukrotnie wyższy wskaźnik notuje się w gminie Niemodlin. Problem ubóstwa i konieczności korzystania ze wsparcia pomocy społecznej dotyczy również szczególnie gminy Łambinowice, Dąbrowa i Tułowice, gdzie podobnie jak w Niemodlinie, wskaźniki przekraczają średnią wojewódzką.
 

Tab. 11 Dochód podatkowy, bezrobocie i odsetek osób korzystających z pomocy społecznej w BN (Bank Danych Lokalnych GUS, kon. 2013 r.)

            Zauważyć należy, że liczba osób korzystających z pomocy społecznej nie jest adekwatna do wysokości dochodu w gminie. Paradoksalnie gminy o największym statystycznym dochodzie na mieszkańca: Łambinowice, Tułowice i Niemodlin, mają jednocześnie najwyższy procent osób korzystających ze świadczeń społecznych, natomiast w gminach Prószków, Biała czy Strzeleczki, mimo niższego dochodu lepiej radzą sobie z trudniejszą sytuacją materialno-bytową.

            Jednym z głównych problemów obszaru Borów Niemodlińskich jest jego nierównomierny rozwój oraz peryferyjność wielu miejscowości wiejskich.

            Poza miejscowościami gminnymi oraz tymi zlokalizowanymi przy szlakach kolejowych, które są dobrze skomunikowane,  właściwie nie funkcjonuje system transportu publicznego w BN. Gminy nadal wydają więcej środków na remonty cząstkowe istniejących dróg i chodników niż na budowę nowych szlaków sprzyjających komunikacji np. rowerowej. Długość ścieżek rowerowych w całych BN na koniec 2013 roku wyniosła zaledwie 4,2 km[1].
            Nierównomierny rozwój obszaru oraz słaby system komunikacji publicznej wynika również z braku jednolitego i spójnego planowania przestrzennego w gminach. Przykładowo w roku 2013 w gminie Dąbrowa tylko 1,22% powierzchni gminy objętych było planami zagospodarowania, w gminie Strzeleczki było to nieco ponad 4,5%, w gminie Niemodlin zaledwie 7,7%. Jedynie gmina Tułowice w całości objęta jest planami zagospodarowania. Taki stan rzeczy powoduje, że wiele inwestycji na obszarze BN jest chaotyczne, może częstokroć potęgować zróżnicowanie w rozwoju oraz pogłębiać peryferyjność.

b) informacje z konsultacji :

            Wpisy w pytaniu otwartym ankiety on line:
ꜝ- skoro jest 8 gmin istnieje obawa o różne poglądy na te same sprawy, a co za tym idzie kłótnie i nieporozumienia.
- różne gminy, rozbieżne interesy
- duże zróżnicowanie gmin,
- słabością tego obszaru jest zróżnicowany stopień  zamożności lokalnych społeczności oraz ich stosunkiem do otoczenia (dbałość o estetykę miejsca zamieszkania, integracja); obok gospodarnych, zadbanych miejscowości są i takie, które odstają in minus,
- gminy powinny współpracować ze sobą a nie działać indywidualnie,
- brak porozumienia, brak przepływu informacji, słaba konsolidacja,
- niedostateczna współpraca,
- urzędy nie kontaktują się ze sobą
- szczególnie w gminie Niemodlin i Strzeleczki mieszkańcy wskazują, że wiele miejscowości nie ma dostępu do komunikacji zbiorczej, nie istnieje również system prywatnych przewoźników,
- brak porozumienia , brak przepływu informacji, słaba konsolidacja
- niedostateczna współpraca
- urzędy nie kontaktują się ze sobą

            Lokalna Strategia Rozwoju wspierać  będzie projekty międzygminne, oraz spójność  działań w zakresie projektowania i planowania przestrzennego w gminach, poprawie ładu przestrzennego, co znajdzie odzwierciedlenie w kryteriach oceny operacji. Ważne jest podjęcie działań w zakresie wyrównywania szans obszarów wykluczonych i peryferyjnych, w szczególności z wykorzystaniem współpracy i wymiany informacji.
 

• Dostęp do kultury i rekreacji

a) dane zastane:
            W każdej gminie działa gminny ośrodek kultury (czasami dodatkowo sportu i rekreacji), któremu podlegają świetlice wiejskie (czasem dodatkowo place zabaw i boiska sportowe). Jednak na 8 gmin PBN właściwie w żadnej nie istnieje system zorganizowanych zajęć w sieci świetlic. Zajęcia w nich prowadzone są okazjonalnie np. przy zatrudnieniu świetliczanek z Powiatowych Urzędów Pracy. Ofertę okresowo uzupełniają lokalne stowarzyszenia, poprzez realizację projektów (Chmielowice, Ligota Prószkowska, Jasienica Dolna, Chróścina czy wsie gminy Tułowice).
            Co najmniej raz w roku na terenie każdej gminy odbywa się kulturalna impreza cykliczna o zasięgu ponad gminnym, a wykorzystująca lokalne tradycje, zwyczaje i zasoby. Są to m.in. Karpik w Niemodlinie, Złota Kosa w Piątkowicach, Zamczysko w Dąbrowie, Winobranie w Winowie, Parady Orkiestr w Białej i Prószkowie, Pisankowanie w Tułowicach, Muzyczne Święto Kwitnącej Azalii na Zamku w Mosznej.

b) informacje z konsultacji
ꜝ- bieżące utrzymanie obiektów oraz kwestia braku wystarczającej ilość zajęć świetlicowych i oferty (szczególnie dla młodzieży gimnazjalnej i seniorów) we wspominanych obiektach.
- brak działań na rzecz dyskryminowanych grup społecznych,
- brak organizowania integracyjnych spotkań w gminach.

            Analiza sieci obiektów kulturalnych i rekreacyjno-sportowych w gminach BN pozwala stwierdzić,  że ilość świetlic, boisk, placów zabaw, domów kultury i bibliotek jest wystarczająca. Lokalna Strategia rozwoju będzie skupiać się na modernizacji obiektów istniejących, bądź budowie nowej infrastruktury w miejscach do tego wyznaczonych  oraz uruchamianiu w nich stałej oferty dla mieszkańców, uwzględniającej integrację wewnętrzną mieszkańców Borów.
 

• Różnorodność mieszkańców

a) dane zastane:

Podział tożsamościowy Borów Niemodlińskich na gminy przesiedleńcze (ludność napływowa z Kresów i wschodniej Polski) i gminy autochtoniczne (Niemcy, Ślązacy, ludność deklarująca się jako niepolska) jest znaczącą przeszkodą w rozwoju obszaru i podejmowaniu wspólnych inicjatyw. Obcość pomiędzy mieszkańcami autochtonicznymi i przesiedleńczymi uwydatnia się m.in. poprzez ukrytą nietolerancję wobec Ślązaków, zawiązywanie silniejszych więzi tylko pomiędzy gminami przesiedleńczymi (np. silniejsza współpraca gmin Niemodlin-Tułowice-Łambinowice) oraz niemal całkowite wyizolowanie się gmin autochtonicznych (Strzeleczki i Prószków) i nie podejmowanie przez ich mieszkańców kontaktów z osobami spoza swojej gminy.[2]

            Mieszkańcy autochtoniczni, deklarujący się jako ludność niepolska, w gminach Prószków, Biała czy Strzeleczki (udział ludności niepolskiej wynosi 55%), mimo niższego dochodu lepiej radzą sobie z trudniejszą sytuacją materialno-bytową, są bardziej zaradni niż ich sąsiedzi z gmin przesiedleńczych: Łambinowice, Tułowice i Niemodlin. Jednocześnie zaradność Ślązaków jest często traktowana jako zagrożenie. Potwierdzeniem wrogiego nastawienia do tej grupy mieszkańców BN jest np. systematyczne niszczenie i zamalowywanie dwujęzycznych (polsko-niemieckich) tablic z nazwami miejscowości w gminie Komprachcice i Prószków.

b) informacje z konsultacji:
Wskazania otwarte z ankiety on line:   
ꜝ- brak integracji, słabe porozumienia, rozbieżne interesy gmin- różna kultura ludności, różne narodowościowo
- różnorodność grup etnicznych - mniejszość niemiecka, przesiedleńcy ze wschodu
odczuwalne podziały społeczne (np. mniejszość niemiecka vs. potomkowie "Kresowiaków"),
- Antagonizm autochtonów,
- Brak otwartości na innych.

            Różnorodność mieszkańców obszaru wymaga podjęcia działań integracyjnych, przeciwdziałających wykluczeniu i dyskryminacji różnych grup (przeciwdziałanie uprzedzeniom i nietolerancji). Jest to szczególnie ważne ze względu na pogłębiający się kryzys imigracyjny w UE i rozwijające się skłonności nacjonalistyczne.
            W ramach LSR promowane będą projekty sprzyjające nawiązywaniu relacji, zachęcające do współpracy i wzajemnego poznawania się.